Jak Polska walczy z przemocą wobec osób LGBT – nowy raport OBWE dotyczący przestępstw z nienawiści

Ataki fizyczne, groźby, kradzieże i zniszczenie mienia – to kilka z wielu form przemocy, na którą narażone są osoby LGBT. Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE opublikowało właśnie coroczny raport dotyczący przestępstw z nienawiści w Europie. Z raportu wynika, że w roku 2016 z ponad 800 przestępstw z nienawiści w Polsce rząd odnotował 12 przypadków przestępstw na tle orientacji seksualnej bądź tożsamości płciowej, podczas gdy organizacje pozarządowe 45. – To czubek góry lodowej – mówią ekspertki z Kampanii Przeciw Homofobii i Stowarzyszenia Lambda Warszawa. Według danych organizacji przestępstw jest znacznie więcej.

OBWE zbiera dane do raportu od rządów państw członkowskich oraz organizacji pozarządowych. Informacje publikowane są z podziałem na rodzaj czynu (np. groźby, pobicia czy zabójstwa) i jego motywację (np. opartą o kolor skóry, religię czy orientację seksualną). W 2016 rząd Polski zgłosił 12 przestępstw z nienawiści wobec osób LGBT. Jest ich więcej niż rok temu (w 2015 nie zarejestrowano ani jednej takiej sprawy), jednak wciąż mniej niż zgłoszeń do organizacji pozarządowych. W tym samym czasie organizacje pozarządowe zarejestrowały ponad 45 incydentów motywowanych homofobią i transfobią, z czego 25 to przestępstwa.

Przemocy doświadcza większość osób LGBT

Tymczasem potrzeba zdecydowanych działań jest duża. Z najnowszych badań “Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce. Raport za lata 2015 – 2016” wynika, że większość osób LGBTA doświadczyła różnych form przemocy motywowanej negatywną postawą wobec ich orientacji seksualnej i/lub tożsamości płciowej. Wśród osób homo- i biseksualnych oraz aseksualnych z przemocą spotkało się 65% osób, wśród osób transpłciowych prawie 80%. Najczęściej nie są to pojedyncze incydenty, a pokrzywdzeni spotykają się średnio z 2, 3 lub nawet 4 zdarzeniami, w zależności od miejsca zamieszkania. Doświadczenia organizacji wskazują na to, że czyny te nie są zgłaszane, nawet do organizacji pozarządowych.

Jak wynika z naszych badań, mniej niż 4% osób LGBTA, które doświadczyły przemocy, zgłosiło ten fakt na policję. Część z nich decyduje się o danym zajściu poinformować nasze organizacje, tj KPH i Lambdę. Niestety liczba osób, które decydują się skorzystać z jednej z tych dwóch ścieżek jest nadal bardzo mała. A przemoc zgłaszać trzeba. Inaczej problem przestępstw z nienawiści motywowanych homo- i transfobią nadal będzie zamiatany przez władze pod dywan – powiedziała Mirosława Makuchowska z Kampanii Przeciw Homofobii.

System zgłaszania przestępstw z nienawiści w Polsce

Policja gromadzi dane o przestępstwach motywowanych homofobią i transfobią dlatego, że w 2015, jeszcze za czasu poprzedniego rządu, wprowadzono narzędzie umożliwiające policjantom oznaczanie motywacji przestępstwa bez względu na jego klasyfikację prawną.

Jest to sukces organizacji pozarządowych, które od lat zabiegają o to, by rząd zaczął na poważnie walczyć z przemocą motywowaną uprzedzeniami, także na tle orientacji seksualnej, tożsamości płciowej czy niepełnosprawności – podkreśliła Karolina Więckiewicz ze Stowarzyszenia Lambda Warszawa.

W tym roku polski rząd po raz kolejny zobowiązał się w Radzie Praw Człowieka ONZ, by zmienić przepisy Kodeksu karnego tak, by chroniły ofiary homofobii tak samo jak ofiary rasizmu. – Niestety – choć od deklaracji Ministerstwa Sprawiedliwości minęło już kilka miesięcy – nie widać jednak by rząd robił coś w tej sprawie – powiedziała Więckiewicz.

O potrzebie poprawy systemu zbierania danych nt. przestępstw z nienawiści w Polsce świadczy fakt, że rząd raz podaje dane na temat przestępstw motywowanych uprzedzeniami oddzielnie od spraw dotyczących mowy nienawiści, a raz łączy je w całość.

Nie wiadomo, czy MSW, po zmianach organizacyjnych wprowadzonych przez ministra Błaszczaka, nie umie czy nie chce podać liczby przestępstw w podziale na ich rodzaj – komentuje Karolina Więckiewicz. – MSW ma system do zbierania danych z podziałem na rodzaj czynu. W zeszłym roku rząd zaraportował prawie 300 przestępstw motywowanych uprzedzeniami. Teraz prawie 900, To kuriozalne.

Rola organizacji pozarządowych w rejestrowaniu przemocy i wsparciu poszkodowanych

Osobami, które w tym roku skorzystały ze wsparcia prawnego Kampanii Przeciw Homofobii i zgłosiły agresję na tle orientacji seksualnej są m.in. blogerzy Jakub i Dawid. Po opublikowaniu w mediach społecznościowych zdjęcia, na którym się całują, mężczyzn spotkała fala gróźb i zniewag:

Zdecydowaliśmy się zgłosić te incydenty, żeby pokazać, że problem istnieje i dać przykład wielu innym osobom LGBT, które na co dzień zmagają się z przemocą i agresją, ale rzadko o tym mówią – powiedział obecny na konferencji Jakub. Dlatego przemoc warto zgłaszać także wtedy, gdy nie potrzebuje się pomocy, można to zrobić kontaktując się z organizacjami pozarządowymi, takimi jak KPH i Lambda Warszawa – dodał Dawid.

Wiedza o skali zdarzeń na tle homofobicznym, bifobicznym i transfobicznym jest dla organizacji pozarządowych kluczowa. Dane zbierane przez organizacje pozarządowe trafiają w formie raportów do rządu i organów ochrony praw człowieka. Jak zaznaczyła Anna Mazurczak z Biura RPO: -Najwięcej sygnałów o przemocy motywowanej homofobią i transfobią do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpływa od organizacji pozarządowych. Jak wynika z badań przeprowadzonych na zlecenie Rzecznika, osoby pokrzywdzone tego rodzaju przestępstwami znacznie rzadziej zgłaszają znieważenia, groźby i pobicia Policji niż osoby pokrzywdzone tymi samymi przestępstwami bez motywacji uprzedzeniowej. Praca organizacji pozarządowych z pewnością zmniejsza ciemną liczbę i umożliwia organom ścigania podjęcie postępowania.

Na początku przyszłego roku opublikowany zostanie raport z badania na temat przemocy motywowanej uprzedzeniami przeprowadzonego przez RPO.

Raport OBWE dostępny jest na stronie:
www.hatecrime.osce.org