Finał w sprawie drukarza z Łodzi w Sądzie Najwyższym

Sąd Najwyższy nie uwzględnił apelacji KPH ws. drukarza z Łodzi. Jednocześnie w wydanym 8 grudnia orzeczeniu sędziowie SN zwrócili uwagę na budzące poważne zastrzeżenie zaangażowanie w sprawę Ministra Sprawiedliwości i upolitycznionego Trybunału Konstytucyjnego. Pojawiły się też słowa o najsłabszych, którzy wraz z wykreśleniem z Kodeksu wykroczeń art. 138 stracili ochronę przed dyskryminacją.

8 grudnia do Sądu Najwyższego, za sprawą apelacji wniesionej przez Kampanię Przeciw Homofobii, powróciła głośna sprawa drukarza z Łodzi, który w 2015 roku odmówił wydruku roll up’u Fundacji LGBT Business Forum. Powołując się na ograniczenia proceduralne orzekający w sprawie sędziowie –  Waldemar Płóciennik, Jerzy Grubba i Barbara Skoczkowska – nie uwzględnili apelacji KPH pozostawiając ją bez rozpoznania w części dotyczącej wznowienia postępowania w sprawie drukarza z Łodzi oraz utrzymali w mocy wyrok w części, która uchylała wyroki skazujące i umorzyła postępowanie (nagranie z całwgo wystąpienia SN dostępne TUTAJ). Sąd Najwyższy uznał, że przepisy postępowania karnego nie pozwalają zaskarżyć orzeczenia wznowieniowego, a więc nie mógł on badać okoliczności, które były podstawą wznowienia. Sąd Najwyższy stwierdził jednak jednoznacznie że:

Nie istnieje środek prawny, który pozwalałby Sądowi Najwyższemu kontrolować prawidłowość orzeczeń wydawanych przez Trybunał Konstytucyjny, bez względu na to jakimi wadami są dotknięte. […] Art. 138 KW [w części dotyczącej nieuzasadnionej odmowy świadczenia usług] zniknął z obowiązującego stanu prawnego. Dziś już nikogo skazać na podstawie tego przepis nie można.

Najsłabsi bez ochrony

W orzeczeniu stanowiącym odpowiedź na apelację KPH sędziowie Sądu Najwyższego zwrócili uwagę na budzące poważne zastrzeżenie zaangażowanie w sprawę Ministra Sprawiedliwości i zarazem Prokuratora Generalnego Ziobry. Odczytująca orzeczenie sędzia Barbara Skoczkowska stwierdziła, że bezpośrednią inspiracją do złożenia do Trybunału Konstytucyjnego wniosku o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją art. 138 Kodeksu wykroczeń była właśnie sprawa drukarza. Zdaniem SN, Prokurator Generalny miał pewność jakie orzeczenie wyda Trybunał Konstytucyjny, co było “pokusą nie do odrzucenia”. Co więcej, Sąd Najwyższy stwierdził dzisiaj, że Trybunał Konstytucyjny orzekając z inicjatywy Ziobry o niekonstytucyjności art. 138 Kodeksu Wykroczeń pozbawił ochrony najsłabszych członków społeczeństwa pozostawiając ich bez ochrony państwa. I jak wskazano podczas wystąpienia ta luka jak dotąd nie została wypełniona.

Sami państwo oceńcie, czy dobre i słuszne było ponadnormatywne zaangażowanie prokuratora generalnego w tej jednej drobnej sprawie które doprowadziło do sytuacji, w której dziś jesteśmy. Konsekwencją jest fakt, że nie mamy żadnych legislacji w tej mierze – podkreślał przewodniczący składu sędziowskiego, sędzia Waldemar Płóciennik.

O co apelowało KPH?

Apelacja KPH do Sądu Najwyższego była odpowiedzią na wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi, który na wniosek Prokuratury wznowił postępowanie w sprawie drukarza, uchylił wyroki skazujące, a następnie umorzył postępowanie. Zdaniem KPH zasadność wniesienia apelacji wynikała z faktu, że w sprawie drukarza orzekał sędzia niespełniający warunku bycia niezawisłym (wątpliwości co do bezstronności w odczuciu zewnętrznym i społecznym podzielił w dzisiejszym wystąpieniu Sąd Najwyższy). Drugi argument, który pojawia się w apelacji do Sądu Najwyższego, dotyczył statusu Trybunału Konstytucyjnego, w którego składzie orzekającym o niekonstytucyjności art. 138 KW zasiadał sędzia dubler. Jednocześnie KPH wskazało w apelacji, że Sąd Najwyższy ma możliwość skierowania tzw. pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), by ten stwierdził czy ze względu na szczególny status Trybunału Konstytucyjnego można pominąć skutki prawne wyroku TK.

Tu chodzi o praworządność

Sprawa drukarza z Łodzi wyszła daleko poza ramy walki o prawa osób LGBT stając się walką o praworządność w Polsce. Zdaje się podzielać ten pogląd sędzia Waldemar Płóciennik, który kończąc swoje poruszające wystąpienie powiedział – Czy to jest dobre i słuszne, że państwo polskie nie godzi się na kontrolę praworządności, twierdząc przy tym, że jest praworządne?

Sąd Najwyższy podzielił dziś pogląd, że żaden sąd powszechny nie może kontrolować prawidłowości wydania wyroku Trybunału Konstytucyjnego, bez względu na wady jakimi byłby dotknięty. Nie zgadzam się z takim orzeczeniem, ale je szanuję, zwłaszcza że SN jednoznacznie podkreślał jak istotne jest dla niego kierowanie się prawem. Sąd nie ukrywał przy tym swojej jednoznacznie negatywnej oceny działań Prokuratora Generalnego/Ministra Sprawiedliwości w kontekście instrumentalnego wykorzystywania upolitycznionego Trybunału Konstytucyjnego.  W niezwykle poruszającym uzasadnieniu przypomniano o jednej z najważniejszych paremii prawniczych – prawo jest sztuką tego, co dobre i słuszne. Nie ulega dla mnie wątpliwości, że sytuacja, w jakiej się znaleźliśmy na skutek politycznych działań i kryzysu praworządności, nie jest ani dobre ani słuszne – komentuje adw. Karolina Gierdal z KPH.

Walka o równość trwa 

Niestety nie udało się przekonać Sądu Najwyższego do tego, żeby sięgnął do prawa unijnego i ocenił skuteczność wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Sąd Najwyższy wyraźnie podkreślił, że w wyniku działań Prokuratora Generalnego i Trybunału Konstytucyjnego doszło do pogorszenia standardu ochrony przed dyskryminacją. Nie oznacza to jednak, że obecnie dyskryminacja klientów przez usługodawców ze względu np. na orientację seksualną czy niepełnosprawność jest dopuszczalna. Nadal istnieją środki prawne, które pozwalają walczyć z nierównym traktowaniem, ale jest to bardziej skomplikowane – mówi adw. Jarosław Jagura, prawnik Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.  

Nie ukrywając rozczarowania decyzją Sądu Najwyższego walkę o równe prawa zapowiada Jej Perfekcyjność, która jako Fundacja LGBT Business Forum sądziła się od 2015 roku z łódzkim drukarzem reprezentowana od samego początku przed sądami przez KPH:

Pięć lat walki o równe traktowanie osób LGBT w dostępie do usług zakończyło się fiaskiem. Działania Zbigniewa Ziobry i upolityczniony Trybunał Konstytucyjny przycementowali prawo do dyskryminacji. Fundacja Pro Diversity, kontynuująca pracę fundacji, której odmówiono druku roll-upu i będzie walczyć o to, żeby każda osoba LGBTQ w Polsce była sprawiedliwie i równo traktowana. To moja osobista życiowa misja.

Kalendarium:

1. maj 2015 – Fundacja LGBT Business Forum zamawia usługę w postaci wykonania wydruku roll up’u w jednej z łódzkich drukarni. Pracownik drukarni odmawia wykonania usługi. Swoją decyzję uzasadnia mailowo: „Odmawiam wykonania roll up’u z otrzymanej grafiki. Nie przyczyniamy się do promocji ruchów LGBT naszą pracą”.
2. luty 2016 – Fundacja LGBT Business Forum wnosi skargę na zachowanie pracownika do Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik informuje o zaistniałej sytuacji Komendanta Stołecznego Policji, co prowadzi do wszczęcia postępowania w sprawie.
3. maj 2016  – Policja wnosi do Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi wniosek o ukaranie pracownika wskazując, że jego zachowanie doprowadziło do popełnienia wykroczenia z art. 138 Kodeksu wykroczeń.
4. czerwiec 2016 – Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi wyrokiem nakazowym uznaje pracownika drukarni winnym popełnienia wykroczenia z art. 138 Kodeksu wykroczeń i wymierza mu karę grzywny w wysokości 200 zł. Wyrok nie jest prawomocny. Pracownik wnosi sprzeciw od wyroku. Sprawa musi być ponownie rozpoznana przez sąd.
5. lipiec 2016 – na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości pojawia się oświadczenie Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobry ws. wyroku wydanego przez Sąd Rejonowy w Łodzi. Stanowisko Prokuratora wobec wyroku jest krytyczne. Na jego polecenie do sprawy przyłącza się Prokuratura Okręgowa w Łodzi.
6. lipiec 2016  – na oświadczenie Ministra Sprawiedliwości reaguje Kampania Przeciw Homofobii wydając swoje oświadczenie (oświadczenie dostępne TUTAJ)
7. marzec 2017  – Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi ponownie uznaje pracownika winnym popełnienia wykroczenia. Jednocześnie sąd odstępuje od wymierzenia grzywny. Wyrok nie jest prawomocny (więcej TUTAJ). Zarówno prokuratura, obrońca obwinionego jak i pełnomocnik Fundacji wnoszą w sprawie apelacje.
8. maj 2017 – Sąd Okręgowy w Łodzi utrzymuje w mocy wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa uznając to rozstrzygnięcie za prawidłowe. Wyrok jest prawomocny (więcej TUTAJ).
9. wrzesień 2017   – Prokurator Generalny wnosi do Sądu Najwyższego kasację od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi, wnosząc o uchylenie wyroku i uniewinnienie pracownika.
10. grudzień 2017 – pełnomocnik Fundacji, adw. Paweł Knut z Kampanii Przeciw Homofobii wnosi do Sądu Najwyższego odpowiedź na kasację Prokuratora Generalnego, wnosząc o utrzymanie wyroku w mocy.
11. grudzień 2017 – Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro kieruje do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją art. 138 KW, który był przepisem na podstawie, którego drukarz z Łodzi został uznany winnym popełnienia wykroczenia.
12. luty 2018 – Rzecznik Praw Obywatelskich zgłasza udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym z wniosku Prokuratora Generalnego wnosząc jednocześnie o stwierdzenie, że art. 138 KW jest zgodny z Konstytucją.
13. czerwiec 2018 – Sąd Najwyższy odracza ogłoszenie wyroku na 14 czerwca argumentując swoją decyzję zawiłością sprawy (więcej TUTAJ)
14. czerwiec 2018 – Sąd Najwyższy oddala kasację Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro w sprawie drukarza z Łodzi. Kampania Przeciw Homofobii ogłasza historyczne zwycięstwo równości w Polsce (więcej TUTAJ)
15. kwiecień 2019 – Trybunał Konstytucyjny odwołuje ogłoszenie orzeczenia w odniesieniu do wniosku skierowanego do Trybunału przez Prokuratora Generalnego.
16. czerwiec 2019 –  Trybunał Konstytucyjny orzeka o niekonstytucyjności art. 138 Kodeksu wykroczeń w części penalizującej umyślną i nieuzasadnioną odmowę świadczenia usług (więcej TUTAJ)
17. sierpień 2019 – Zastępca Prokuratora Okręgowego w Łodzi składa wniosek o wznowienie postępowania ws. drukarza.
18. 30 grudnia 2019 – Sąd Apelacyjny w Łodzi na wniosek Prokuratury wznowia postępowanie w sprawie drukarza w Łodzi, uchylił wyroki skazujące, a następnie umorzył postępowanie (więcej TUTAJ)
19. 08 grudnia 2020 – Finał w sprawie drukarza z Łodzi. Sąd Najwyższy nie uwzględnił apelacji KPH