Oświadczenie Towarzystwa Edukacji Antydyskryminacyjnej i Kampanii Przeciw Homofobii w związku z rozpoczęciem roku szkolnego 2015/2016

1 września to początek nowego roku szkolnego 2015/2016. Rozpoczyna się on w cieniu dramatu końca ubiegłego roku szkolnego, gdy uczeń gimnazjum doświadczający szkolnych prześladowań, homofobicznej mowy nienawiści oraz dyskryminacji odebrał sobie życie. Wiemy, że przemoc wobec Dominika Szymańskiego z Bieżunia miała źródła w nienawiści i uprzedzeniach. Po jego tragicznej śmierci Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej (TEA) i Kampania Przeciw Homofobii (KPH) wspólnie apelowały do decydentów i decydentek polityki oświatowej o reakcję i stanowcze sprzeciwienie się przyzwoleniu na homofobiczną mowę nienawiści i przemoc w szkołach. Nawoływaliśmy do podjęcia działań edukacyjnych, które wspierałyby społeczności szkolne w całej Polsce w radzeniu sobie z wszelką dyskryminacją i przemocą.

22 lipca w Ministerstwie Edukacji Narodowej odbyło się spotkanie KPH i TEA z Pełnomocniczką Rządu ds. bezpieczeństwa w szkołach, Panią Urszulą Augustyn. Podczas tego spotkania zapewniono nas, że 1 września Ministerstwo Edukacji Narodowej podejmie wszelkie możliwe kroki, aby przeciwdziałać obecnej w polskich szkołach przemocy motywowanej uprzedzeniami i dyskryminacji, w tym homofobii. „Zrobimy to” – taka deklaracja padła w MEN.

Dziś, 1 września powtarzamy, że niezbędne są realne działania władz oświatowych, aby powrót uczniów i uczennic do szkół w całej Polsce i ich codzienna nauka były dla nich dobrym doświadczeniem. Niezbędne są systemowe, głębokie zmiany, aby był to powrót do bezpiecznego miejsca. Nie takiego, gdzie każdego ruchu strzegą kamery, lecz takiego, w którym bezpieczeństwo dziewcząt i chłopców wyznacza otwartość, godność i szacunek dla każdej osoby. Bez względu na wygląd, orientację seksualną, płeć, status ekonomiczny, stan zdrowia, poziom sprawności, kolor skóry, wyznanie, pochodzenie etniczne i inne cechy.

Jak wykazują prowadzone przez KPH i TEA badania, homofobiczna mowa nienawiści jest w szkołach w Polsce najczęstszym przejawem dyskryminacji i wykluczania. Przyzwolenie na homofobiczną mowę nienawiści jest w środowisku szkolnym powszechne. Jednocześnie krzywdzące wyzwiska i komentarze, wyśmiewanie, szarpanie, bicie, które mają związek z płcią i orientacją homoseksualną, najrzadziej spotykają się z reakcją w szkole. Dorośli zbyt często milczą.

Stanowczo podkreślamy, że milczenie jest działaniem. Oznacza przyzwolenie dla prześladowań i przemocy.

Rok szkolny 2015/2016 został ogłoszony przez Minister Edukacji Narodowej rokiem „Otwartej szkoły”. Jest to zatem odpowiedni czas na zaangażowanie decydentek i decydentów oświatowych w systemową zmianę i podjęcie działań, by „Otwarta szkoła” mogła stać się rzeczywiście szkołą otwartą, bezpieczną, wolną od przemocy i dyskryminacji.

Działania, jakie powinno podjąć Ministerstwo Edukacji Narodowej, to:

• uruchomienie regularnego kursu doskonalenia nauczycieli/nauczycielek, wzmacniającego ich kompetencje do reagowania i przeciwdziałania dyskryminacji, mowie nienawiści oraz przemocy motywowanej uprzedzeniami, w tym wobec osób nieheteroseksualnych,
• uwzględnienie w istniejących programach dotyczących bezpieczeństwa w szkole zagadnień związanych z przeciwdziałaniem dyskryminacji i przemocy, w tym ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową,
• oficjalne wycofanie dopuszczenia do użytku podręczników szkolnych zawierających treści dyskryminacyjne, w tym bezpośrednio lub w ukryty sposób seksistowskie, homofobiczne lub transfobiczne, niezgodne z obecnym stanem wiedzy na temat seksualności człowieka,
• przygotowanie i szerokie upowszechnienie informacji dla nauczycieli i nauczycielek, rodziców oraz dzieci i młodzieży na temat możliwości reagowania i postępowania w przypadkach dyskryminacji i przemocy doświadczanej w szkole, w tym ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową,
• we współpracy z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego wprowadzenie tematu przeciwdziałania dyskryminacji ze względu na orientację seksualną, tożsamość płciową i inne przesłanki do standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela oraz do szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli i nauczycielek,
• wprowadzenie do podstawy programowej treści bezpośrednio związanych z budowaniem wiedzy na temat mechanizmu dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami, odnoszących się do wszystkich przesłanek dyskryminacji, w tym orientacji seksualnej i tożsamości płciowej.

Stoimy na stanowisku, że otwarta szkoła to taka, w której wszyscy uczniowie i uczennice wiedzą, że mogą bezpiecznie być sobą i nie muszą się ukrywać w obawie przed poniżeniem i wyśmianiem. W otwartej szkole nauczyciele i nauczycielki nie posługują się uprzedzeniami wobec żadnych grup społecznych i osób, w tym wobec osób nieheteroseksualnych. Nie milczą w obliczu homofobicznych komentarzy, reagują na wszelkie formy dyskryminacji i izolacji opartej na uprzedzeniach. Otwarta szkoła oznacza, że kadra pedagogiczna posiada i wzmacnia kompetencje niezbędne do sprzeciwiania się i zapobiegania dyskryminacji i wykluczeniu. Otwarta szkoła to taka, w której nie ma miejsca na dyskryminację i przemoc, homofobię i nienawiść, ani wśród uczniów i uczennic, ani wśród nauczycieli i nauczycielek. Otwarta szkoła nie posługuje się podręcznikami i pomocami dydaktycznymi wzmacniającymi stereotypy i uprzedzenia na temat gejów, lesbijek, osób biseksualnych i transpłciowych. Otwarta szkoła to taka, w której normą jest reagowanie na dyskryminację i przemoc motywowaną uprzedzeniami i w której można się nauczyć, jak to robić. To taka szkoła, w której mówi się stanowcze „nie” wszystkim przejawom nierównego traktowania. W której nie ma uciszania i milczenia wokół homofobii i przemocy. Czas na to, by szkoły w Polsce mogły się takie stać.

1 września apelujemy do nauczycielek i nauczycieli: nie milczcie w obliczu homofobii i niesprawiedliwości. Reagujcie, gdy słyszycie nienawistne słowa, gdy widzicie izolację i jesteście świadkami przemocy. Zaniechanie działania oznacza przyzwolenie na nierówne traktowanie i niesprawiedliwość.

1 września wzywamy Ministerstwo Edukacji Narodowej, a także przyszłych decydentów i decydentki polityki oświatowej, do stanowczego opowiedzenia się za szkołą otwartą i bezpieczną – nie tylko przez deklarację braku zgody dla homofobii i innych przejawów dyskryminacji w szkole, ale także poprzez realne, systemowe działania, które pozwolą budować bezpieczną i wolną od uprzedzeń społeczność, nie tylko szkolną.

Osoby kontaktowe ds. oświadczenia:

Małgorzata Borowska, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, tel. 694 505 694, e-mail:m.borowska@tea.org.pl

Cecylia Jakubczak, Kampania Przeciw Homofobii, tel. 790 866 388, e-mail: cjakubczak@kph.org.pl