Prezes GUS odpowiada na pismo ws. Spisu Powszechnego

Prezes GUS odpowiedział na pismo interwencyjne ponad 40 organizacji społecznych ws. formularza Spisu Powszechnego dyskryminującego osoby LGBT+. I choć GUS dopuszcza zaznaczenie twierdzącej odpowiedzi na pytanie dot. stanu cywilnego przez osoby żyjące w jednopłciowym związku małżeńskim, to osobom transpłciowym i niebinarnym nie daje możliwości zaznaczenia właściwej płci. Organizacje odpowiadają GUS oświadczeniem jednocześnie deklarując wsparcie prawne dla osób transpłciowych i niebinarnych, a KPH wysyła jego Prezesowi paczkę publikacji nt. osób LGBT+.

Na początku kwietnia ponad 40 organizacji społecznych, w tym m.in. KPH, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Grupa Stonewall i Miłość Nie Wyklucza, wystosowało pismo interwencyjne w sprawie formularza Spisu Powszechnego. Na jego dyskryminacyjny charakter wskazał również RPO, Adam Bodnar. Organizacje społeczne zaniepokoił fakt, że formularz Spisu zmusza osoby LGBT+ do podawania nieprawdziwych danych dotyczących płci w przypadku osób transpłciowych przed jej uzgodnieniem i niebinarnych oraz stanu cywilnego osób żyjących w małżeństwach jednopłciowych. Zwrócono również uwagę na zagrożenie w postaci odpowiedzialności karnej dotyczącej osób, które nie wypełnią formularza ze względu na brak możliwości zaznaczenia swojej rzeczywistej płci i te, które zaznaczą stan cywilny uwzględniając zawarcie związku małżeńskiego za granicą. Zarówno odmowa Spisu jak i podanie w formularzu nieprawdziwych danych traktowane jest jak przestępstwo. W piśmie organizacji do GUSu z dn. 8 kwietnia br. umieszczono propozycje rozwiązań, które pozwoliłyby osobom żyjącym w jednopłciowym związku małżeńskim zaznaczyć ten fakt w formularzu. Zasugerowano również wprowadzenie takiej modyfikacji, która dałaby osobom transpłciowym i niebinarnym możliwość wpisania płci zgodnej z ich tożsamością  (tj. innej płci niż ta zakodowana w ich numerze PESEL, a także innej płci niż “kobieta” lub “mężczyzna”). GUS uwzględnił rozwiązanie organizacji społecznych dotyczące małżeństw osób tej samej płci odrzucając propozycję zmian tyczących się osób transpłciowych i niebinarnych.

GUS zgadza się z organizacjami, ale tylko w połowie

Dzięki wspólnemu apelowi ponad 40 organizacji społecznych osoby tej samej płci, które wzięły ślub za granicą, mogą oznaczyć w Spisie, że mają męża lub żonę, bez obaw o odpowiedzialność karną za podanie nieprawdziwych danych. Prezes GUS wskazał na to wprost w swojej odpowiedzi – mówi koordynatorka grupy prawnej stowarzyszenia Miłość Nie Wyklucza, Milena Adamczewska i dodaje – Niestety, odpowiedź ta to jednocześnie kolejny przykład systemowej dyskryminacji osób transpłciowych i niebinarnych. Formularz Spisu będzie nadal naruszał prawa człowieka, uniemożliwiając oznaczenie płci zgodnie z płcią rzeczywistą. Tak tego nie zostawimy – osoby, które spis wyklucza mogą liczyć na pomoc prawną organizacji pozarządowych. 

Nieusatysfakcjonowane reakcją GUS organizacje społeczne wydały oświadczenie odnoszące się do pisma Prezesa Rozkruta. (pełna treść pisam GUS dostępna TUTAJ). Organizacje podkreślają w nim, że Spis przestaje być powszechnym, gdy wyklucza część społeczeństwa, jaką są osoby LGBT+ i narusza ich dobra osobiste oraz prawa człowieka.

Każda osoba powinna mieć możliwość wypełnienia formularza Spisu w zgodzie ze swoją tożsamością i  rzeczywistą płcią, a uniemożliwienie tego przez państwo stanowi naruszenie dóbr osobistych, co może stanowić podstawę do dochodzenia ich ochrony na drodze prawnej – czytamy w oświadczeniu. 

Obowiązkiem GUS powinno być przygotowanie takiego formularza, który umożliwi każdej osobie wypełnienie go  zgodnie ze swoją tożsamością i rzeczywistą płcią. Mając na uwadze odmowną odpowiedź GUS ws. warunków dot. wyboru płci organizacje jasno deklarują, że dołożą wszelkich starań, by udzielić niezbędnej pomocy prawnej osobom wykluczonym ze Spisu ze względu na swoją tożsamość płciową.

Darmowa porada prawna  dla osób transpłciowych i niebinarnych

Decyzja GUS, żeby pozbawić część społeczeństwa możliwości właściwego określenia swojej płci w formularzu Spisu Powszechnego postawiła osoby transpłciowe i niebinarne w patowej sytuacji. Swoją decyzję GUS argumentował tym, że – jak czytamy w odpowiedzi na pismo organizacji –   „W celu  ujednolicenia   przekazywanych   danych   przewiduje   się   dwie   możliwe   opcje   identyfikacji   płci: „mężczyzna”/”kobieta” i nie dopuszcza się danych nieustalonych [a] w ramach NSP 2021 nie jest przeprowadzane badanie dotyczące tożsamości”.  W tym momencie nie ma odpowiedniego rozwiązania: wypełnienie formularza i podanie płci nadanej przy urodzeniu narusza dobra osobiste osób transpłciowych przed uzgodnieniem płci oraz niebinarnych, a jego niewypełnienie może wiązać się z konsekwencjami prawnymi. Dlatego organizacje zlokalizowane w całej Polsce,  takie jak np. Fabryka Równości, Tęczowe Opole i Lambda Szczecin, oferują osobom LGBT+ darmowe wsparcie. Wystarczy wysłać do nich maila na jeden ze wskazanych adresów (lista poniżej), aby otrzymać poradę prawną.

GUS pozostawił osoby transpłciowe przed prawnym uzgodnieniem płci i niebinarne samym sobie, w ogóle nie dostrzegając, że wypełnienie spisu zmusza te osoby do naruszenia ich dóbr osobistych. Wiemy, że część osób rozważa odstąpienie od wypełnienia formularza, co może skończyć się sprawą karną. Jako Grupa Prawna KPH oraz szereg innych organizacji będziemy odpowiadać na wasze pytania i wątpliwości. Piszcie do nas, jeśli nie wiecie co zrobić w tej sytuacji – przekonuje adw. Karolina Gierdal z Kampanii Przeciw Homofobii. 

KPH postanowiło jednocześnie uświadomić prezesowi GUS, że prawa osób transpłciowych i niebinarnych to prawa człowieka, które powinny być uwzględniane i respektowane nie tylko w formularzu Spisu Powszechnego. W tym celu KPH przygotowało specjalną paczkę z materiałami edukacyjnymi o społeczności LGBT+, którą wyśle do siedziby GUS.

Małżeństwa akceptowane przez GUS – sukces organizacji społecznych

Niewątpliwym sukcesem organizacji, które interweniowały ws. formularza Spisu Powszechnego, jest to, że GUS uwzględni małżeństwa jednopłciowe zawarte za granicą zgodnie ze stanem faktycznym nie narzucając osobom żonatym lub zamężnym zaznaczania opcji panna/kawaler.

Pomimo   braku   uregulowania   w   polskim   prawie   jednopłciowych   związków małżeńskich, w    formularzu spisowym osoby    te mają możliwość zaznaczenia odpowiedzi „żonaty/zamężna”, która będzie uznana przez statystykę publiczną za zgodną z prawdą. Tym samym udzielenie   takiej   odpowiedzi   przez   ww.   osoby   nie   może   być   podstawą   do   pociągnięcia   ich   do odpowiedzialności karnej – czytamy w oświadczeniu organizacji. .

Oznacza to, że osoby, które żyją w jednopłciowym związku małżeńskim nie muszą, ale mogą zaznaczyć swój stan cywilny w formularzu i nie spotkają ich z tego tytułu żadne konsekwencje prawne. Osoby, które wypełniły już formularz i nie mają możliwości jego edycji nie muszą obawiać się sankcji prawnych.

 

TUTAJ ZNAJDZIESZ WSPARCIE

Jeśli jesteś osobą transpłciową przed uzgodnieniem płci lub niebinarną i potrzebujesz więcej informacji o twojej sytuacji prawnej, napisz do nas po szczegółową poradę prawną.

Kontakt ogólnopolski:
Kampania Przeciw Homofobii – prawo@kph.org.pl
Miłość Nie Wyklucza – prawo@mnw.org.pl
Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego – maszprawo@ptpa.org.pl

Kontakty lokalne:

Częstochowa:
Tęczowa Częstochowa – marszrownosciczestochowa@gmail.com

Gdańsk:
Stowarzyszenie Na Rzecz Osób LGBT Tolerado – tolerado@tolerado.org.

Łódź:
Fabryka Równości – poczta@rownasie.pl

Kraków:
Federacja Znaki Równości – kontakt@znakirownosci.pl

Olsztyn:
Olsztyński Marsz Równości – olsztynskimarszrownosci@gmail.com

Opole:
Tęczowe Opole – natidyla@wp.pl

Szczecin:
Lambda Szczecin – press@lambda.szczecin.pl

Tarnów:
Tęczowy Tarnów – tarnowteczowy@gmail.com

Toruń:
Stowarzyszenie Na Rzecz Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Osób Transpłciowych Oraz Osób Queer „Pracownia Różnorodności” – pracowniaroznorodnosci@gmail.com

Wrocław:
Kultura Równości – kontakt@kulturarownosci.org

Zielona Góra:
Stowarzyszenie Instytut Równości – kontakt@instytutrownosci.pl

Pismo do Prezesa GUS (treść dostępna TUTAJ) podpisały następujące organizacje społeczne i grupy nieformalne:

1. Atlas Nienawiści
2. Federacja Znaki Równości
3. Fundacja Akceptacja
4. Fundacja Replika
5. Fundacja Równość.org.pl
6. Fundacja Trans-Fuzja
7. Fundacja Tęczowe Rodziny
8. Fundacja Warto Być Równym Nad Wartą
9. Fundacja Wiara i Tęcza
10. Fundacja Wolontariat Równości
11. Fundusz Solidarnościowy im. Milo Mazurkiewicz
12. Grupa Nieustającej Pomocy
13. Helsińska Fundacja Praw Człowieka
14. Kampania Przeciw Homofobii
15. Koło Osób LGBT+ przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie
16. Kultura Równości
17. Lobby LGBTQ
18. Marsz Równości w Gnieźnie
19. Marsz Równości w Koszalinie
20. Marsz Równości w Rzeszowie
21. Marsz Tolerancji w Koninie
22. Olsztyński Marsz Równości
23. Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego
24. Stowarzyszenie Fabryka Równości
25. Stowarzyszenie Grupa Stonewall
26. Stowarzyszenie Instytut Równości
27. Stowarzyszenie Lambda Szczecin
28. Stowarzyszenie Lambda Warszawa
29. Stowarzyszenie Marsz Równości w Lublinie
30. Stowarzyszenie Miłość Nie Wyklucza
31. Stowarzyszenie My, Rodzice
32. Stowarzyszenie Na Rzecz Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Osób Transpłciowych Oraz Osób Queer „Pracownia Różnorodności”
33. Stowarzyszenie Na Rzecz Osób LGBT Tolerado
34. Stowarzyszenie Prowincja Równości
35. Stowarzyszenie Tęczowe Opole
36. Stowarzyszenie Tęczówka
37. Stowarzyszenie Queerowy Maj
38. Tęczowa Częstochowa
39. Tęczowy Białystok
40. Tęczowy Tarnów
41. Uczelniana Organizacja Studencka Queer UW