Fundusze unijne a dyskryminacja osób LGBT+ – wywieramy presję na KE

W pierwszym tygodniu lutego Polskę odwiedzili przedstawiciele Komisji Europejskiej. Na spotkaniu z komisarzami reprezentantki KPH złożyły w imieniu 13 organizacji list z serią żądań. A wszystko w odniesieniu zatwierdzonych przez KE programów Funduszy Europejskich dla regionów, obejmujących łącznie 75 mld euro wsparcia. Tydzień po spotkaniu dowiadujemy się, że KE zamknęła procedurę naruszeniową wobec Polski dotyczącą tzw. stref wolnych od LGBT+. Jesteśmy zaskoczeni decyzją Komisji, ale oczekujemy, że wykorzysta wszystkie dostępne narzędzia do uchylenia uchwał obowiązujących w strefach wolnych od LGBT – mówi Justyna Nakielska z KPH.

Oficjalna inauguracja programów krajowych i regionalnych dla Polski finansowanych z nowego budżetu unijnego na lata 2021-2027 stała się faktem. Stąd też wizyta komisarzy w Polsce. Zanim jednak jakiekolwiek pieniądze zostaną wypłacone, już teraz wiemy, że o samowolce w wydatkowaniu unijnych środków nie będzie mowy. W każdym z programów znalazł się zapis o zakazie finansowania samorządów, które nie wycofały się z tzw. uchwał anty-LGBT i Samorządowych Kart Paw Rodzin (SKPR) autorstwa fundamentalistów z Ordo Iuris. W obecnej perspektywie finansowej nowym obowiązkiem dla Polski jest przestrzeganie Karty Praw Podstawowych (w tym niedyskryminacji osób LGBT+, Art. 21 KPP). Duża w tym zasługa organizacji działających na rzecz praw człowieka obejmujących prawa osób LGBT+. 

Póki co Komisja Europejska ma za sobą ogromny sukces negocjacyjny: nie tylko skutecznie wprowadziła nowe kryterium dot. warunku podstawowego dla całego systemu funduszy unijnych, ale również zawarła w nim zapisy o zakazie finansowania samorządów z dyskryminującymi uchwałami w każdym programie finansowanym przez UE. Doceniamy te wysiłki, ale teraz czas zadbać o przestrzeganie tego dobrze pomyślanego systemu w praktyce. Potrzebujemy konkretnych mechanizmów, które sprawią, że zapisy nie pozostaną tylko na papierze, ale będą stosowane w realnym życiu. Komisja musi działać dalej! – mówi Justyna Nakielska z KPH.

List z żądaniami skierowanymi do KE

W adresowanym do Nicolasa Schmita, komisarza ds. miejsc pracy i praw socjalnych, liście organizacje LGBT+ z Polski pytają jak konkretnie Instytucje Zarządzające będą dbały o przestrzeganie przepisów o niedyskryminacji i poszanowaniu praw podstawowych. KPH wraz z 12 organizacjami podpisanymi pod listem (treść całego listu dostępna TUTAJ) chce wiedzieć, jak w praktyce będą stosowane wytyczne gwarantujące poszanowanie zapisów Karty Praw Podstawowych UE przy wdrażaniu europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. Sygnatariusze listu żądają również informacji dot. powodu, dla którego istniejące już konkretne unijne wytyczne dotyczące zapewnienia poszanowania Karty Praw Podstawowych w praktyce nie zostały ujęte we wszystkich kryteriach ogólnych oceny projektów, które będą finansowane z unijnego budżetu. Jest to szczególnie ważne biorąc pod uwagę systemowe ataki na prawa osób LGBT+ w Polsce.

We wrześniu 2020 roku Komisja Europejska otrzymała ponad 400 skarg na Polskę w związku z tzw. strefami anty-LGBT i dyskryminacją, jakiej doświadcza w naszym kraju społeczność LGBTQIA. I choć wiele samorządów wycofuje swoje dyskryminujące uchwały anty-LGBT i Samorządowe Karty Praw Rodziny, w wielu miejscach nadal utrzymują się one w mocy przypominając nam, że w Unii Europejskiej nie każdy może czuć się częścią wspólnoty. Dlatego naciskamy: Komisjo, nie zapomnij o Polsce! – podsumowuje Miko Czerwiński z krakowskiej Fundacji Równość.org.pl, jednej z sygnatariuszek listu.

Aktywnie przeciw strefom anty-LGBT

Pomimo tego, że kolejne samorządy uchylają dyskryminujące osoby LGBT+ uchwały, to w 75 jednostkach samorządu terytorialnego nadal obowiązują uchwały anty-LGBT lub SKPR, a na terenach, na których istniały jeszcze do niedawna, zdążyły odcisnąć swoje dyskryminujące piętno. Dlatego organizacje podpisane pod listem do Komisji Europejskiej domagają się zastosowania unijnej zasady “podwójnego podejścia” (ang. dual approach) w praktyce. Organizacje wskazują, że KE  powinna wymagać działań, które nie tylko zapobiegają dyskryminacji, ale aktywnie wpływają na rzecz zmiany postaw społecznych. Zwłaszcza na terenie byłych stref anty-LGBT, gdzie do zmiany postaw (zarówno lokalnej społeczności jak i władzy) konieczne jest zastosowanie twardych narzędzi prawnych.

Jesteśmy zaskoczeni, że Komisja postanowiła zamknąć procedurę naruszeniową wobec Polski w temacie tzw. stref anty-LGBT. Rząd RP nie odpowiedział satysfakcjonująco na listy Komisji Europejskiej w ramach procedury naruszeniowej, a strefy anty-LGBT – choć stopniowo uchylane –  to jak były, tak są. W mocy pozostaje aż ¾ z nich! Dlatego domagamy się, aby Komisja wykorzystała dostępne środki i przede wszystkim skutecznie zażądała uchylenia wszystkich dyskryminujących uchwał. Zwłaszcza w kontekście nowej unijnej perspektywy finansowej dla Polski – mówi Justyna Nakielska z KPH. 

Z opinią KPH zgadza się Katrin Hugendubel, Dyrektorka Rzecznictwa w ILGA-Europe, kolejnej organizacji partnerskiej KPH:

Jako że większość przyjętych uchwał anty-LGBT i SKPR nadal obowiązuje na szczeblu powiatowym i gminnym w Polsce, zarówno osoby jak i organizacje LGBTI działające i pracujące w sferze publicznej, są wciąż narażone na dyskryminację – i to skutecznie popieraną przez te lokalne struktury władzy. UE musi zatem podjąć środki w celu zapewnienia, że fundusze unijne nie będą wydawane w dyskryminujący sposób na wszystkich szczeblach samorządowych.

KPH w Komitetach Monitorujących 

Presja na Komisję Europejską to jedno z narzędzi, jakie wykorzystuje KPH, aby chronić osoby LGBT+ przed dyskryminacją. Przedstawicielki KPH i współpracujące ze stowarzyszeniem organizacje włączają się prace Komitetów Monitorujących, czyli niezależnych organów doradczo-opiniodawczych, które m.in. monitorują sposób wydatkowania środków unijnych oraz pilnują przestrzegania zasad horyzontalnych (czyli zasad, z którymi muszą być zgodne programy, zarówno na poziomie ich projektowania, wdrażania jak i ewaluacji).

Będziemy reagować, jeśli tylko dojdzie do naruszeń – to pewne. Skuteczność naszych interwencji zależy w dużej mierze od wsparcia organów UE. To od Unii zależy, czy uda nam się wprowadzić odpowiednie zapisy w każdym regionie Polski niezależnie od tego, jakie nastawienie do społeczności LGBT+ ma dany samorząd – wyjaśnia Justyna Nakielska z KPH.

Organizacje pozarządowe apelują również o wyłączenie z prac Komitetów Monitorujących organizacji fundamentalistycznych (treść apelu dostępna TUTAJ), które ich zdaniem będą podejmować działania niezgodne z m.in. z Kartą Praw Podstawowych UE i przymykać oko na wydatkowanie unijnych środków na projekty niezgodne z wartościami i prawem unijnym.

Treść listu do Komisji Europejskiej dostępna TUTAJ