Przełomowy wyrok TSUE: Brak transkrypcji zagranicznego aktu małżeństwa osób tej samej płci niezgodny z prawem unijnym

W opublikowanym dzisiaj orzeczeniu Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odpowiedział na pytanie prejudycjalne zadane przez  Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie. Trybunał nie ma wątpliwości, że Polska musi dokonywać transkrypcji zagranicznych aktów małżeństwa osób tej samej płci. Polska, mimo braku równości małżeńskiej, zobowiązana jest do wprowadzenia rozwiązań, umożliwiających dokonanie transkrypcji zagranicznego aktu małżeństwa do polskich rejestrów stanu cywilnego. 

Polskie prawo pod lupą Trybunału Sprawiedliwości UE

Opublikowane dzisiaj orzeczenie stanowi odpowiedź Trybunału Sprawiedliwości UE na pytanie prejudycjalne zadane przez Naczelny Sąd Administracyjny. NSA, rozpatrując sprawę dotyczącą odmowy dokonania transkrypcji aktu małżeństwa osób tej samej płci, powziął wątpliwość w zakresie tego, czy prawo Unii Europejskiej (zasada swobody przemieszczania się i prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, m.in. art. 20, 21 Traktatu o Funkcjonowaniu UE, art. 7 Karty Praw Podstawowych UE, przepisy dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich) sprzeciwia się odmowie dokonania przez państwo członkowskie transkrypcji aktu małżeństwa zawartego przez obywatela tego państwa w innym państwie członkowskim z osobą tej samej płci. 

[Pełna treść pytania dostępna jest TUTAJ.]

Sprawa, rozpatrywana przez Naczelny Sąd Administracyjny, dotyczyła zawartego przez dwóch mężczyzn małżeństwa w Niemczech. Jeden z małżonków posiada zarówno polskie, jak i niemieckie obywatelstwo, a drugi jedynie polskie. Po zawarciu małżeństwa, zwrócili się oni o dokonanie transkrypcji jego aktu do Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w Warszawie. Spotkali się jednak z odmową, która została podtrzymana w mocy przez Wojewodę Mazowieckiego. Na tę decyzję para wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który skargę oddalił. W ten sposób, po zaskarżeniu orzeczenia, sprawa trafiła do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który zdecydował się zwrócić z powyższym pytaniem do Trybunału Sprawiedliwości UE. 

Rzecznik Generalny TS UE po stronie pary

W sprawie, przed wydaniem orzeczenia Trybunału, opinię złożył Rzecznik Generalny TSUE Jean Richard de la Tour. W przedstawionej opinii wskazał wprost, iż na  Polsce, jako państwie członkowskim spoczywa pozytywny obowiązek zapewnienia dokonania transkrypcji zagranicznego aktu małżeństwa.

[Więcej o opinii Rzecznika Generalnego TUTAJ]

Trybunał orzekł, teraz czas na polski rząd

W konsekwencji dzisiejszego orzeczenia, sprawa wróci przed Naczelny Sąd Administracyjny i prawdopodobnie skończy się uchyleniem decyzji o odmowie dokonania transkrypcji aktu małżeństwa. Odpowiadając na pytanie prejudycjalne, Trybunał Sprawiedliwości UE zinterpretował prawo unijne w ten sposób, że sprzeciwia się ono takim uregulowaniom państwa członkowskiego, które ze względu na to, iż prawo tego państwa członkowskiego nie dopuszcza małżeństw osób tej samej płci, nie zezwalając na uznanie małżeństwa legalnie zawartego przez dwóch mających tę samą płeć obywateli wspomnianego państwa członkowskiego w trakcie korzystania z przysługującej im swobody przemieszczania się i pobytu w innym państwie członkowskim. Oznacza to, że Polska powinna wprowadzić rozwiązania umożliwiające uznanie zawartego za granicą małżeństwa. 

Jak czytamy w uzasadnieniu dzisiejszego orzeczenia: „odmowa uznania przez organy państwa członkowskiego, którego przynależność państwową posiada dwóch obywateli Unii tej samej płci, małżeństwa zawartego przez nich zgodnie z prawem na podstawie procedur przewidzianych w tym celu w innym państwie członkowskim, w którym ci obywatele Unii skorzystali z przysługującej im swobody przemieszczania się i pobytu, może stanowić przeszkodę w wykonywaniu prawa ustanowionego w art. 21 TFUE, ponieważ taka odmowa może spowodować dla nich poważne niedogodności na płaszczyźnie administracyjnej, zawodowej i prywatnej […]. W szczególności taka odmowa uniemożliwia wspomnianym obywatelom Unii, [….], kontynuowanie tego życia rodzinnego z jednoczesnym korzystaniem z tego statusu prawnego, pewnego i skutecznego wobec osób trzecich, oraz zmusza ich do życia jako osoby stanu wolnego po powrocie do państwa członkowskiego pochodzenia”. W dalszej części uzasadnienia, Trybunał Sprawiedliwości UE wskazał, iż wobec braku uznania zawartego za granicą małżeństwa w Polsce istnieje “konkretne ryzyko, że owi obywatele napotkają poważne utrudnienia w organizacji życia rodzinnego w ramach powrotu do tego państwa członkowskiego, ponieważ w wielu działaniach życia codziennego, zarówno w sferze publicznej, jak i w sferze prywatnej, nie mają oni możliwości powoływania się na swój stan małżeński, który niemniej jednak został legalnie ustanowiony w przyjmującym państwie członkowskim”. Finalnie, Trybunał stwierdził, że obowiązek uznania przez Polskę małżeństwa osób tej samej płci nie narusza “tożsamości narodowej ani nie zagraża porządkowi publicznemu państwu pochodzenia.”.

[Zapoznaj się z pełną treścią wyroku TUTAJ] 

Jednak dzisiejsze orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE ma kluczowe znaczenie nie tylko dla pary skarżących, ale także dla całej społeczności osób LGBT+ w Polsce. Jednoznacznie wskazuje się w nim, że odmowa dokonania transkrypcji aktu małżeństwa zawartego za granicą jest niezgodna z prawem unijnym. Polska musi więc, niezależnie od braku związków partnerskich i równości małżeńskiej, zapewnić możliwość skutecznej transkrypcji. To ważny krok dla wszystkich osób, które zawarły związek małżeński w innym państwie UE, których małżeństwo w końcu będzie respektowane w Polsce! 

Jakie dokładnie będą kolejne kroki podjęte przez polski rząd w związku z tym rozstrzygnięciem? Będziemy Was o tym informować, ale już teraz apelujemy do Ministra Spraw Wewnętrznych o wydanie zaleceń dla Kierowników Urzędów Stanu Cywilnego w zakresie praktycznej implementacji powyższego orzeczenia. 

Pytanie prejudycjalne w tej sprawie zostało zadane TSUE przez NSA dzięki pracy i wytrwałości m.in. adw. Anny Mazurczak, Laureatki Korony Równości 2024.