Zakaz finansowania stref anty-LGBT w Umowie Partnerstwa

Komisja Europejska wprowadziła do Umowy Partnerstwa z Polską zapis zakazujący  finansowego wspierania samorządów, które przyjęły tzw. uchwały anty-LGBT. Tym samym gminy i powiaty, w których obowiązują wykluczające osoby LGBT+ uchwały, obejdą się jedynie smakiem 72,2 mld euro ze środków na realizację polityki spójności. Zapis w Umowie Partnerstwa zakazujący finansowania stref wolnych od LGBT niewątpliwie doprowadzi do uchylenia haniebnych uchwał przez samorządy – stwierdza Mirosława Makuchowska z Kampanii Przeciw Homofobii, która ogłasza wielki sukces swoich działań rzeczniczych. 

W grudniu 2020 roku  Rada Europejska przyjęła nowy budżet Unii Europejskiej na lata 2021 – 2027 w wysokości 1 074,3 mld euro z czego 72,2 mld przeznaczono na Polskę. W perspektywie finansowej na lata 2021 – 2027 pojawił się nieobecny do tej pory dopuszczający warunek podstawowy, który nakazuje państwom członkowskim, aby wszystkie działania finansowane ze środków z UE były wydatkowanie z poszanowaniem zapisów Karty Praw Podstawowych. W środę 22 czerwca poznaliśmy treść ostatecznego brzmienia Umowy Partnerstwa wynegocjowanej przez Komisję Europejską i polski rząd. W Umowie znalazł się zapis zakazujący finansowania samorządów, które przyjęły tzw. uchwały anty-LGBT lub Samorządowe Karty Praw Rodzin. Dokładna treść zapisu, który znajdzie się w Umowie Partnerstwa brzmi następująco: 

Wsparcie polityki spójności będzie udzielane wyłącznie projektom i beneficjentom, którzy przestrzegają przepisów antydyskryminacyjnych, o których mowa w art. 9 ust. 3 Rozporządzenia PE i Rady nr 2021/1060. W przypadku, gdy beneficjentem jest jednostka samorządu terytorialnego (lub podmiot przez nią kontrolowany lub od niej zależny), która podjęła jakiekolwiek działania dyskryminujące, sprzeczne z zasadami, o których mowa w art. 9 ust. 3 rozporządzenia nr 2021/1060, wsparcie w ramach polityki spójności nie może być udzielone. 

Międzynarodowy sukces KPH

Wpływ na decyzję Komisji miały m.in. działania rzecznicze podejmowane przez Kampanię Przeciw Homofobii. KPH od lutego 2021 roku,  wspólnie z innymi organizacjami LGBT+ z całej Polski ( m.in. Stowarzyszeniem Tolerado, gorzowskim Warto być równym nad Wartą, Stowarzyszeniem Pracownia Różnorodności, Fundacją Cicha Tęcza, Marszem Równości w Lublinie, Stowarzyszeniem Tęczówka czy  Fundacją Równość.org.pl), brała udział w konsultacjach dot. tekstu Umowy Partnerstwa zabiegając o uwzględnienie w tekście dokumentu wzmianki o społeczności LGBT+. Nie bez znaczenia miał również udział KPH w kilkunastu wojewódzkich konsultacjach regionalnych programów operacyjnych, podczas których stowarzyszenie postulowało, aby w programy regionalne włączyć działania na rzecz osób LGBT+. 

Wspólne działania organizacji społecznych przyniosły w końcu oczekiwane rezultaty. Jesteśmy częścią Unii Europejskiej i jako państwo członkowskie musimy przestrzegać podstawowych wartości. Poszanowanie praw człowieka osób LGBT+ w programach unijnych to oczywistość, o której musi pamiętać nie tylko polski rząd, ale każda jednostka samorządu terytorialnego. Rachunek jest prosty: jeśli samorząd utrzyma dyskryminujące uchwały, już na pewno nie może liczyć na unijną kasę. Do kosza z uchwałami anty-LGBT!   – stwierdza Justyna Nakielska z KPH. 

Wrześniowy upadek uchwał anty-LGBT

Warunek podstawowy związany z poszanowaniem zapisów Karty Praw Podstawowych na każdym etapie wydatkowania środków z UE dał Komisji Europejskiej narzędzie, które latem 2021 roku  umożliwiło jej zablokowanie funduszy z REACT-EU dla 5 regionów Polski. Wsparcie finansowe zostało wówczas wstrzymane dla  województw lubelskiego, łódzkiego, małopolskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego, które jako instytucje zarządzające funduszami UE nie spełniły horyzontalnej zasady niedyskryminacji we wdrażaniu europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. Od września 2021 roku województwa  zagrożone utratą wielomilionowych funduszy zaczęły wycofywać się kolejno z dyskryminujących osoby LGBT+ uchwał. 22 września 2021 roku świętokrzyskie uchyliło swoją uchwałę “przeciw ideologii LGBT”. Dzień później, 23 września województwo łódzkie przegłosowało nowe brzmienie uchwalonej wcześniej własnej wersji Samorządowej Karty Praw Rodzin, dokonując kosmetycznych zmian i usuwając słowo “ideologia”. Również we wrześniu (27.09.2021) uchwały uchyliły pozostałe 3 województwa – lubelskie, małopolskie i podkarpackie. Był to czas, kiedy KPH prowadziło szeroko zakrojone działania rzecznicze na poziomie europejskim, pilnując wydatkowania unijnych środków zgodnie z poszanowaniem podstawowych wartości UE. Zmiana zapisów Umowy Partnerstwa była wówczas jeszcze przed nami. 

Albo unieważniasz uchwałę anty-LGBT albo tracisz miliony 

Trend zapoczątkowany przez województwa nie objął jednak gmin i powiatów. W ponad 80 jednostkach samorządu terytorialnego w Polsce nadal obowiązują tzw. uchwały anty-LGBT lub dyskryminujące osoby LGBT+ Samorządowe Karty Praw Rodzin. Mając to na uwadze KPH przez ostatnie miesiące naciskało na Komisję Europejską, aby ta wprowadziła w Umowie Partnerstwa zapis mówiący o tym, że jednostki samorządów terytorialnych, które mają w mocy uchwały naruszające prawa podstawowe nie mogą być beneficjentami środków z UE.  Trwające od kilku miesięcy negocjacje między polskim rządem a Komisją Europejską zakończyły się. W Umowie Partnerskiej, która reguluje to w jaki sposób i na co będą wydatkowane pieniądze m.in. na realizację celów polityki spójności, znalazł się zapis zakazujący finansowania samorządów ze stref anty-LGBT z funduszy o łącznej wartości 72,2 mld euro. Oznacza to, że gminy i powiaty, w których obowiązują homo- i transfobiczne uchwały, nie będą mogły aplikować o środki z funduszy realizujących cele polityki spójności z uwagi na to, że naruszają prawa podstawowe, w tym prawa człowieka osób LGBT+. 

Zapis w Umowie Partnerstwa zakazujący finansowania stref wolnych od LGBT+ niewątpliwie doprowadzi do uchylenia haniebnych uchwał przez samorządy. Nie ma wątpliwości, że nikt rozsądny nie będzie się upierać przy pozostawieniu uchwał w mocy jeśli na szali są miliony  na remonty szpitali, doposażenie szkół i pomoc tym, którzy tego najbardziej potrzebują. Jest to wielki sukces KPH i innych organizacji oraz działaczy i działaczek LGBT+, ale największym wygranym jest Polska, która  dzięki temu będzie bardziej otwartym, bezpieczniejszym i nowocześniejszym krajem – komentuje wicedyrektorka KPH Mirosława Makuchowska.