Polska na końcu, ale już nie ostatnia w Unii – znamy wyniki tegorocznego Tęczowego Rankingu ILGA-Europe!

W opublikowanym dzisiaj Tęczowym Rankingu ILGA-Europe (Rainbow Map & Index) Polska zajęła 39 miejsce (na 49 analizowanych państw), plasując się, razem z Bułgarią, na przedostatnim miejscu w Unii Europejskiej. Na pierwszym miejscu ponownie znalazła się Malta, tuż za nią Belgia oraz Islandia, natomiast najniższe wyniki uzyskały takie państwa jak Rosja, Azerbejdżan i Turcja.

Polska po pięciu latach opuściła niechlubne ostatnie miejsce w UE, jednak i tak krajowe prawodawstwo i praktyka stosowania prawa pod względem ochrony praw człowieka osób LGBT+ jest jedną z najgorszych w Europie. W tym roku, Polska zdobyła 21% punktów – zmiana w porównaniu do zeszłego roku, a także awans na wyższe miejsce spowodowane są uchyleniem ostatniej dyskryminującej uchwały wymierzonej w osoby LGBT+. Mimo tej nieznacznej zmiany, ranking jasno potwierdza: polskie prawo nie chroni wystarczająco osób LGBT+ i ich bliskich.

Tęczowy Ranking ILGA-Europe bada prawo od 16 lat

Tęczowy Ranking i Mapa (Rainbow Map Index) jest inicjatywą prowadzoną przez ILGA-Europe już od 2009 roku. ILGA-Europe jako organizacja parasolowa, zrzesza organizacje społeczeństwa obywatelskiego działające na rzecz równouprawnienia osób LGBT+ w Europie.

Tęczowy Ranking ILGA-Europe analizuje poziom ochrony prawnej osób LGBT+ w 49 krajach, konsultując go z organizacjami krajowymi. W Polsce, podobnie jak w latach ubiegłych, udział w przygotowaniach raportu brała Fundacja Trans-Fuzja oraz Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii.

Ranking nie mierzy postaw społeczeństwa i poziomu akceptacji wobec osób LGBT+, ale jest oparty na twardej analizie krajowego prawodawstwa i praktyki stosowania prawa przez sądy i organy administracyjne. Ranking obejmuje następujące kategorie: 

1. Równość i zakaz dyskryminacji, 
2. Rodzina, 
3. Przestępstwa z nienawiści i mowa nienawiści, 
4. Uzgodnienie płci metrykalnej; 
5. Integralność cielesna osób interpłciowych
6. Wolności obywatelskie (tj. wolność zgromadzeń, zrzeszania się i ekspresji)
7. Prawo do azylu

Na podstawie analizy wyników rankingu, publikowana jest interaktywna mapa prezentująca poziom ochrony prawnej w każdym z analizowanych krajów. Co roku ranking wraz z towarzyszącą mu mapą, publikowany jest w okolicach 17 maja, czyli IDAHOBIT – Międzynarodowego Dnia Przeciwko Homofobii, Bifobii i Transfobii.

Zapoznaj się z tegoroczną wersją rankingu

Tęczowy Ranking 2025: Malta znowu na podium, Polska w końcu nie ostatnia w Unii

Polska po pięciu latach opuściła niechlubne ostatnie miejsce w UE, jednak i tak krajowe prawodawstwo i praktyka stosowania prawa pod względem ochrony praw człowieka osób LGBT+ jest jedną z najgorszych w Europie. W tegorocznej edycji rankingu, Polska zdobyła 20,50% punktów. Niższy wynik od Polski osiągnęło tylko 10 państw (m.in. Rosja, Białoruś, Azerbejdżan i Turcja), z kolei w czołówce rankingu znalazła się ponownie Malta, Belgia i Islandia.

Awans Polski w rankingu spowodowany jest przede wszystkim uchyleniem ostatniej dyskryminującej uchwały wymierzonej w osoby LGBT+ – Samorządowej Karty Praw Rodzin w powiecie łańcuckim. Ta zmiana stanowi symboliczne zamknięcie mrocznego rozdziału w najnowszej historii Polski, w którym możliwa była jawna dyskryminacja osób LGBT+ w życiu publicznym. 

Ucieczka z niechlubnego, ostatniego miejsca w Unii Europejskiej nie może być jednak powodem do dumy, przynajmniej jeszcze nie w tym roku – Polska, podobnie jak w latach ubiegłych, uzyskała zero punktów aż w trzech kategoriach: rodzina, przestępstwa z nienawiści i mowa nienawiści, a także integralność cielesna osób interpłciowych. 

W obszarze równouprawnienia osób LGBT+ w naszym kraju jest wciąż bardzo dużo do zrobienia. Zbliżenie się Polski do wyższych miejsc w rankingu wymaga niezbędnych zmian prawnych, takich jak wejście w życie dobrej ustawy o związkach partnerskich, równości małżeńskiej, wprowadzenia gwarancji bezpieczeństwa dla wszystkich rodzin, a także ochrony przed dyskryminacją, przemocą i mową nienawiści. Również obszar praw osób transpłciowych i interpłciowych, przeciwdziałania ich dyskryminacji w miejscu pracy, szkolnictwie, ochronie zdrowia i innych obszarach wymaga zmian, szanujących godność i opartych o samostanowienie osób.

Tu i teraz. Społeczność potrzebuje zmian na wielu płaszczyznach, na które czeka od dekad. Nie za rok, pięć, dziesięć. Teraz. Wykonując swoje obywatelskie obowiązki jest nadal pozbawiona podstawowych praw. Nie mówimy tu o przywilejach, specjalnym traktowaniu. Mówimy o szacunku, bezpieczeństwie swoim, rodziny i bliskich – wskazuje Julia Kata z Fundacji Trans-Fuzja.

Tegoroczna publikacja Tęczowego Rankingu ILGA-Europe zbiega się w czasie z ostatnimi tygodniami prezydencji Polski w Radzie Europejskiej, a także finiszem kampanii prezydenckiej. Przebijającym się do opinii publicznej hasłem jest wieloaspektowo rozumiane bezpieczeństwo. Polska cały czas traktuje osoby LGBT+ i ich bliskich jako osoby drugiej kategorii – ranking potwierdza, że nie wszystkie osoby czują się w Polsce bezpiecznie. Musimy w końcu zapewnić bezpieczeństwo każdej rodzinie, a także wprowadzić skuteczną ochronę przed przemocą i dyskryminacją. Mamy nadzieję, że w przyszłorocznej edycji Tęczowego Rankingu ILGA-Europe bezpieczna Polska znajdzie się na wyższym miejscu.

Nieznaczny awans Polski z ostatniego miejsca w UE traktuję jako symboliczne zamknięcie pewnego rozdziału i zapowiedź przyszłych zmian prawnych. W tym roku, publikacja rankingu poprzedza niedzielne wybory prezydenckie  – weźmy w nich udział, głosując za bezpieczeństwem dla wszystkich. To, że Polska nie otrzymała żadnego punktu w aż trzech kategoriach musi się zmienić i na rzecz tej zmiany działamy dalej – komentuje na gorąco wyniki rankingu Annamaria Linczowska z KPH. 

Znaczące zmiany pozycji w rankingu zaliczyły Niemcy, dzięki wprowadzeniu ustawy o samostanowieniu, znacząco upraszczającej procedurę uzgodnienia płci. Warty wspomnienia jest także awans Łotwy, z uwagi na wprowadzenie przez nią związków partnerskich, dostępnych dla par osób tej samej płci oraz Czech, które rozszerzyły uprawnienia przewidziane dla związków partnerskich m.in. o możliwość wspólnej adopcji. 

Ranking niestety jednak nie napawa optymizmem – Węgry, Wielka Brytania i Gruzja znacząco pogorszyły swój wynik w porównaniu do lat ubiegłych. Wprowadzanie ustawowych zakazów organizowanie marszów równości czy innych wydarzeń promujących równouprawnienie osób LGBT+ i włączających tę społeczność, a także zmiany wymierzone wprost w osoby transpłciowe wpisują się niestety w szersze prawidłowości. 

Jak wskazuje dyrektorka rzecznictwa w ILGA-Europe, Katrin Hugendubel:  Oprócz odzwierciedlania rosyjskich praktyk, zmiany w Europie odzwierciedlają retorykę stosowaną do tej pory w USA podczas drugiej kadencji Trumpa. Środki ograniczające dostęp do opieki zdrowotnej dla osób transpłciowych i wycofanie inicjatyw DEI w agencjach federalnych mają na celu osłabienie ochrony osób transpłciowych i ograniczenie integracji osób LGBT+. Podobne posunięcia w Wielkiej Brytanii, na Węgrzech, w Gruzji nie są jednostkowymi regresjami, ale skoordynowaną globalną reakcję mającą na celu wymazanie praw osób LGBT+ cynicznie przedstawioną jako obrona tradycji lub stabilności publicznej, ale w rzeczywistości mającą na celu utrwalenie dyskryminacji i stłumienie sprzeciwu.

Chcesz dowiedzieć się więcej o tegorocznym Tęczowym Rankingu ILGA-Europe?

Pobierz nasze opracowanie