Brak tożsamości płciowej w październikowym projekcie nowelizacji Kodeksu karnego – KPH składa uwagi

25 października na stronie Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany i przekazany do 5-dniowych konsultacji publicznych projekt ustawy nowelizującej Kodeks karny w zakresie dyskryminacji, przestępstw z nienawiści i mowy nienawiści. Niestety nowa propozycja nowelizacji Kodeksu różni się od poprzedniej, przede wszystkim pomija tożsamość płciową jako jedną z przesłanek dotyczących hate speech i hate crimes. KPH złożyło uwagi do projektu.

Czego dotyczy projekt nowelizacji?

Podobnie jak w projekcie z marca tego roku, projekt ten nowelizuje art. 53 §2a pkt 6 (wymiar kary), art. 119 §1 (stosowanie przemocy lub groźby bezprawnej), art. 256 §1 (nawoływanie do nienawiści) oraz art. 257 (publiczne znieważenie) Kodeksu karnego. Tak jak poprzednio, popełnienie przestępstwa motywowanego nienawiścią wg Kodeksu uznaje się za okoliczność obciążającą sprawcę, czyli wpływającą na wyższy wymiar kary.

Do tej pory, w Kodeksie karnym znajdowało się 5 przesłanek: przynależność narodowa, etniczna, rasowa, polityczna, wyznaniowa, bezwyznaniowość. W marcowym projekcie nowelizacji zaproponowano dodatkowe 5 przesłanek: płeć, wiek, niepełnosprawność, tożsamość płciowa, orientacja seksualna (patrz: KPH składa uwagi do projektu nowelizacji Kodeksu karnego w zakresie ochrony przed przestępstwami z nienawiści i mową nienawiści). 

Nowelizacja Kodeksu karnego w zakresie przestępstw z nienawiści i mowy nienawiści jest potrzebna, aby:

• zapewnić ochronę przed przestępstwami i mową nienawiści,
• dać organom ścigania narzędzia do efektywnego ścigania przestępstw,
• oddziaływać na wartościową debatę publiczną o zmianach prawnych dotyczących osób LGBT+.

Nowelizacja Kodeksu karnego w tym zakresie to także część umowy koalicyjnej.

Brak tożsamości płciowej w październikowym projekcie nowelizacji

Niestety w październikowym projekcie nowelizacji uwzględniono tylko 4 nowe przesłanki, pominięto tożsamość płciową. 

Nieuwzględnienie tożsamości płciowej w projekcie nowelizacji jako jednej z przesłanek, oceniamy negatywnie, w szczególności, że w poprzednim projekcie ujęto tę przesłankę. Naszym zdaniem jej wskazanie explicite w treści przepisów zapewni pełniejszą ochronę osobom pokrzywdzonym przestępstwami motywowanymi transfobicznie – komentuje Annamaria Linczowska, koordynatorka ds. rzecznictwa i działań prawnych w KPH.

Co więcej, ujęcie tożsamości płciowej w Kodeksie karnym jest rekomendowane m.in. przez Europejską Komisję Przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (patrz: ECRI report on Poland) oraz Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich (patrz: Przestępstwa motywowane uprzedzeniami. Analiza i zalecenia).

Jest też pozytywna zmiana w projekcie nowelizacji

W październikowym projekcie przeformułowano również brzmienie przepisów art. 119 §1 oraz art. 257 Kodeksu karnego. Zamiast sformułowania “[kto stosuje przemoc lub groźbę bezprawną/publicznie znieważa z powodu jej przynależności…” zaproponowano wyrażenie “w związku z przynależnością”. 

Sformułowanie “z powodu jej przynależności” wymaga od osoby pokrzywdzonej bycia częścią mniejszości (np. etnicznej) – wskazuje na to zaimek “jej”. Natomiast sformułowanie “w związku z przynależnością” nie zawiera już tego zaimka oraz jest szerszym pojęciem. To sformułowanie chroni zatem także osoby, które nie należą do mniejszości/grupy, w związku z którą sprawca podjął działanie.

Dodanie tego zapisu sprawi, że ochroną objęte będą również osoby, co do których sprawca błędnie założył, że posiadają daną cechę (przykład: pobicie osoby po błędnym założeniu, że jest osobą LGBT+).

KPH składa uwagi do projektu nowelizacji

W uwagach złożonych do projektu nowelizacji Kodeksu Karnego, KPH zwraca uwagę na:

• konieczność uwzględnienia tożsamości płciowej,
• konieczność wprowadzenia definicji przestępstwa z nienawiści,
• ochronę osób, co do których sprawca błędnie założył posiadanie danej cechy,
• wprowadzenie rozwiązania analogicznego do występków chuligańskich, aby umożliwić ściganie przestępstw z nienawiści bez względu na kwalifikację prawną czynu – w ocenie KPH, ta zmiana doprowadzi do oddania charakteru przestępstwa w wyroku, co w konsekwencji ułatwi prowadzenie ewidencji przestępstw z nienawiści (oznacza to, że każdorazowo i na każdym etapie postępowania, prokuratura i sądy powinny zbadać motywację sprawcy, a motywacja motywowana uprzedzeniami będzie uwzględniona w wyroku)*.

Zapoznaj się z pełną treścią uwag KPH

*Przykład: Sprawca dokonuje kradzieży z pobudek homofobicznych. W tym przypadku, podczas kwalifikacji prawnej podane będą dwa artykuły – w związku z kradzieżą oraz w związku z dokonaniem przestępstwa z nienawiści.

KPH aktywnie monitoruje i bierze udział w pracach nad nowelizacją Kodeksu karnego poprzez składanie uwag w ramach konsultacji publicznych. Jesteśmy gotowe_i do dalszej pracy nad ustawą.